Cilt kanseri, dünya genelinde en sık görülen kanser türlerinden biri olup, her üç kanser tanısından biri cilt kanseridir. Melanom dışı cilt kanserleri (basal hücreli ve skuamöz hücreli) yılda 2–3 milyon vakaya, melanom vakaları ise yaklaşık 132.000’e ulaşmaktadır. Türkiye’de ve dünyada giderek artan ultraviyole (UV) maruziyeti, özellikle güneşlenme alışkanlıkları ve yapay bronzlaşma cihazları, risk faktörleri arasında öne çıkar. Erken teşhis; yaşam kurtarıcı olup, melanom tanısında beş yıllık sağkalım oranı %99’a kadar çıkabilmektedir. Bu haberimizde; cilt kanserinden korunma, erken tanı yöntemleri ve dikkat edilmesi gereken uyarı işaretleri detaylıca ele alınacaktır.

Cilt Kanseri Nedir?

Cilt kanseri; deri hücrelerinin kontrolsüz çoğalması sonucu oluşan bir grup tümörü ifade eder.

• Basal hücreli karsinom (BCC): En sık görülen, genellikle yavaş seyreden ve nadiren metastaz yapan türdür.
• Skuamöz hücreli karsinom (SCC): Güneşe maruz kalan bölgelerde ortaya çıkar, tedavi edilmezse yayılabilir.
• Melanom: Daha nadir ancak en agresif türdür; derin doku ve uzak organlara hızla yayılabilir.

Risk Faktörleri

1. UV ışınları: Güneşin UVA ve UVB ışınları DNA hasarına neden olarak kanser riskini artırır.
2. Açık ten ve çil: Açık tenli ve çok sayıda çilli kişilerde melanoma riski yüksektir.
3. Aile öyküsü: Birinci derece akrabada cilt kanseri öyküsü bulunması riski artırır.
4. Yapay bronzlaşma: UV kaynaklı solaryum kullanımı, melanom ve non-melanom riskini kat kat yükseltir.
5. Bağışıklık sistemi zayıflığı: Organ nakli alıcıları ve kronik bağışıklık baskılayıcı kullananlarda SCC riski artar.

Belirtiler ve Erken Tanı

ABCDE kuralı

Melanom şüphesi olan lezyonları tanımak için ABCDE kuralı rehberlik eder:

• Asymmetry (Asimetri)
• Border (Sınır düzensizliği)
• Color (Renk farklılığı)
• Diameter (Çap > 6 mm)
• Evolving (Evrim: büyüme/değişim).

Kendini muayene adımları

1. İyi aydınlatılmış bir oda, tam boy ayna ve el aynası hazırlayın.
2. Duş veya banyo sonrası, derinizdeki yeni lezyonları veya mevcut lekelerdeki değişiklikleri inceleyin.
3. Zor görünen bölgeler (sırt, saçlı deri) için yakınınızda birinden yardım alın.
4. Her ay düzenli olarak kendinizi kontrol edin; şüpheli değişiklikleri dermatologunuza bildirin.

Korunma yöntemleri

• Gölgede kalın: Güneşin en güçlü olduğu 10:00–16:00 arasında gölge bulun.
• Günlük güneş kremi: En az SPF 30, geniş spektrumlu, suya dayanıklı formül kullanın; her 2 saatte bir ve yüzme sonrası tekrarlayın.
• Koruyucu giysi: Geniş kenarlı şapka, UV filtreli gözlük ve kapalı giysiler tercih edin.
• Solaryumdan kaçının: Yapay bronzlaşma cihazları melanom riskini belirgin şekilde artırır.
• Çocukları koruyun: Topikal koruyucu ve gölge uygulamalarını erken yaşta alışkanlık haline getirin.

Erken Teşhisin Önemi

Erken evrede tespit edilen melanomda beş yıllık sağkalım oranı %99’a yaklaşırken, geç evre melanomda bu oran hızla düşer. Non-melanom cilt kanserleri de erken müdahale ile genellikle cerrahi olarak tamamen çıkarılabilir. Düzenli kontroller ve riskli bireylerde yıllık dermatolojik tarama hayat kurtarıcıdır.