İran'ın Nükleer Gölgesi ve Yeni Bir Diplomasinin Eşiği

İran, yıllardır “sadece sivil amaçlı” dediği nükleer programı üzerinden dünyanın merceğinde. 2018’de ABD’nin JCPOA’dan çekilmesiyle başlayan gerilim bugün Umman’ın başkenti Maskat’ta yeni bir müzakere masası kurdurdu. ABD ile İran arasındaki bu diplomatik yeniden başlama, sadece uranyumun saflığını değil, bölgesel dengeleri de etkiliyor. İran, halihazırda %60 saflıkta 275 kg zenginleştirilmiş uranyuma sahip. Bu, yaklaşık 6 nükleer bomba üretmeye yetecek malzeme anlamına geliyor.

ABD’nin mevcut kaygısı, bu miktarın kısa sürede silaha dönüştürülebilecek düzeye erişmiş olması. Nitekim Trump yönetimi, anlaşmadan çekilme gerekçesini bu “ikircikli ilerlemeye” dayandırmıştı. Şimdi ise nükleer tehdide karşı askeri yanıt seçeneği masada.

ABD ve İsrail Ne İstiyor, İran Ne Yapıyor?

ABD ve İsrail’in ortak talebi net: İran, askeri nükleer kapasiteye sahip olmasın. Bunun için nükleer izleme mekanizmaları aktif şekilde çalışmalı ve JCPOA’daki sınırlamalar yeniden yürürlüğe girmeli. Ancak İran, bu tür sınırlandırmalara, özellikle Batı’nın "tek taraflı tavırları" nedeniyle mesafeli.

İran’ın resmi söylemi, programın tamamen barışçıl amaçlı olduğuna odaklanıyor. Ancak geçmişte gizli tesislerin ortaya çıkması, bu söylemi zayıflatıyor. İddialara göre, İran bir yıl içinde sofistike bir nükleer silah geliştirebilir. Hatta bazı uzmanlara göre, "ilkel" bir silah 6 ay gibi kısa sürede üretilebilir.